Δαπάνες νοικοκυριού. Ο πληθωρισμός συνεχίζει να «πιέζει» τις τιμές στα ράφια των σούπερ και μίνι μάρκετ, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και την καταναλωτική συμπεριφορά, με πολλά νοικοκυριά στην Ελλάδα, να προσαρμόζουν αντίστοιχα και τις δαπάνες τους.
Του Στέλιου Ασλανίδη
Οι πληθωριστικές τάσεις επηρεάζουν τους καταναλωτές
H μακρά περίοδος των εκλογών έβαλε σε «πάγο» για ένα σημαντικό διάστημα την αγορά, αλλά τα προβλήματα παραμένουν ειδικά σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό. Η νέα κυβέρνηση μάλιστα καλείται να πάρει άμεσα αποφάσεις για την αντιμετώπιση των ανατιμήσεων που δεν έχουν σταματήσει την τελευταία διετία, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και τα ψώνια στο σούπερ και μίνι μάρκετ. Το Market Pass έδωσε μία λύση στους καταναλωτές, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η πλειονότητα των Ελλήνων έχει περιορίσει τις σταθερές της δαπάνες ακόμα και για βασικά αγαθά. Αυτό έχει φυσικά επίπτωση και στους ιδιοκτήτες των μίνι μάρκετ, των περιπτέρων και των υπολοίπων καταστημάτων της μικρής λιανικής, οι οποίοι αναγκάζονται είτε να αυξάνουν διαρκώς τις τιμές τους, είτε να απορροφούν οι ίδιοι μέρος των ανατιμήσεων, μειώνοντας τα ήδη μικρά περιθώρια κέρδους τους.
Σημαντικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες
Οι αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες επιβεβαιώνονται ξεκάθαρα και από την τελευταία έρευνα που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ). Πρόκειται για μία κυλιόμενη έρευνα καταναλωτών σε σχέση με θέματα της επικαιρότητας, με δείγμα 1.000 καταναλωτές και τελευταίο δείγμα που προέρχεται από την εβδομάδα 6-10 Μαΐου 2023, οπότε και εξετάστηκε, ανάμεσα σε άλλα θέματα, και η αντιλαμβανόμενη επίδραση των ανατιμήσεων στις καταναλωτικές συνήθειες στην Ελλάδα. Όπως καταγράφεται στο σχήμα 1, υπάρχουν σημαντικές αλλαγές το τελευταίο διάστημα στις καταναλωτικές συνήθειες σε διάφορες περιοχές συμπεριφορών, οι οποίες αποδίδονται σε μεγάλο βαθμό στις ανατιμήσεις προϊόντων και υπηρεσιών.Καταρχάς είναι ξεκάθαρη μία τάση των καταναλωτών για εξοικονόμηση χρημάτων από τις αγορές βασικών αγαθών και υπηρεσιών και δευτερευόντως για διαχείριση των χρημάτων τους.
Όπως φαίνεται, μεγαλύτερη είναι η πίεση στη μείωση των δαπανών για βασικές υπηρεσίες και λιγότερο για βασικά αγαθά. Συγκεκριμένα:
• Το 54% (έναντι 55% τον Ιανουάριο) δηλώνει ότι έχει μειώσει συνολικά τις αγορές σε είδη τροφίμων και είδη παντοπωλείου.
• Το 27% (έναντι 24% τον Ιανουάριο) δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει χρήματα από τις αποταμιεύσεις του προκειμένου να καλύψει τις αγορές του.
• Το 32% (έναντι 29% τον Ιανουάριο) έχει αναβάλει την πληρωμή λογαριασμών ή έχει προχωρήσει σε στάση πληρωμής των υποχρεώσεών του.
• Το 17% (έναντι 11% τον Ιανουάριο) δηλώνει ότι έχει αυξήσει τον χρόνο εργασίας ή έχει βρει δεύτερη εργασία προκειμένου να αυξήσει το εισόδημά του.
•Το 49% (έναντι 40% τον Ιανουάριο) δηλώνει ότι έχει αλλάξει μάρκα-επωνυμία προϊόντος.
• Το 75% (έναντι 71% τον Ιανουάριο) του κοινού δηλώνει ότι έχει ακυρώσει δαπάνες διασκέδασης όπως είναι η εστίαση, οι διακοπές, τα ταξίδια κ.ά.
• Το 49% (έναντι 50% τον Ιανουάριο) του κοινού δηλώνει ότι έχει αναβάλει εργασίες συντήρησης και επισκευής, π.χ. στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο.
• Μόλις 9% του κοινού δηλώνει ότι δεν έχει λάβει κανένα απολύτως μέτρο για την αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων, γεγονός που αναδεικνύει και την κατάσταση στην αγορά.
Τα κριτήρια για τα ψώνια από σούπερ και μίνι μάρκετ
Η «εκτόξευση» των τιμών έχει οδηγήσει τους Έλληνες καταναλωτές και σε νέα κριτήρια αγορών τόσο στα σούπερ μάρκετ, όσο και στα καταστήματα της μικρής λιανικής. Νούμερο ένα παράγοντας έτσι είναι πλέον με διαφορά το κόστος των προϊόντων. Το πόσο έντονη είναι η στροφή του αγοραστικού κοινού στην εξοικονόμηση χρημάτων αποτυπώνεται και στον σχετικό πίνακα. Συνολικά, τον τελευταίο χρόνο από τον Ιούλιο και μετά, η χρηματική δαπάνη αποτελεί το βασικό κριτήριο, αλλά ειδικά στις τελευταίες μετρήσεις η ένταση είναι εντυπωσιακή. Ενώ τα προηγούμενα χρόνια το ποσοστό του αγοραστικού κοινού που αγόραζε με βασικό κριτήριο τα χρήματα κινείτο περί το 30% και σε ίδια επίπεδα με τα ποιοτικά κριτήρια, σήμερα το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 60%. Το στοιχείο αυτό δείχνει πόσο έντονη είναι η ανησυχία του κοινού, καθώς και την αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά.
Ανοδική πορεία ακολουθεί και η ποιότητα των τροφίμων, αφού ο περιορισμός των δαπανών από τους καταναλωτές, τους έχει αναγκάσει να ψωνίζουν μόνο ό,τι αξίζει και άρα τα προϊόντα που θεωρούν πιο ποιοτικά. Όλα τα υπόλοιπα κριτήρια ακολουθούν πτωτική τάση στην ερώτηση: «Ποιος είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας επιλογής τροφίμων αυτή την περίοδο;», με δεδομένο ότι οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να απαντήσουν μόνο έναν παράγοντα στη σχετική έρευνα του ΙΕΛΚΑ (πίνακας αριστερά).
Οι ανατιμήσεις «κόβουν» και τις διακοπές
Φυσικά, το πρόβλημα των ανατιμήσεων είναι τεράστιο για τα ελληνικά νοικοκυριά, καθώς στην πλειονότητά τους καλούνται να κόψουν κάτι άλλο για να καταφέρουν να κάνουν τα ψώνια τους στα σούπερ και μίνι μάρκετ. Η αναγκαία περικοπή δαπανών από τα νοικοκυριά αποτυπώνεται έτσι και στα στοιχεία για τις διακοπές του 2023, όπου 1 στους 2 καταναλωτές δηλώνει ότι δεν κάνει διακοπές φέτος, ενώ 1 στους 3 δηλώνει ότι θα κάνει μεν διακοπές, αλλά πιο περιορισμένες. 6 στους 10 καταναλωτές δηλώνουν ότι οι δαπάνες τους φέτος θα είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι, ενώ 4 στους 10 ότι θα είναι μειωμένες άνω του 50%. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν κυρίως την κακή ψυχολογία του αγοραστικού κοινού και δευτερευόντως ρεαλιστικές προβλέψεις.
